Türk adı nereden geliyor?

Türk eskiden şu anlamlara gelmekteydi: Miğfer, terk edilmiş, olgunluk çağı, deniz kıyısında oturan adam, türemiş, türeli, kanun ve nizam sahibi, devlete bağlı halk, teba, güç, kuvvet, güçlü kuvvetli vb.

Türk’ün “erk, güç, kuvvet, fazilet” anlamlarına geldiğine inananların başında Alman arkeolog ve Orta Asya kaşifi Albert von Le Coq, Macar Türkologu ve tarihçisi Gluya Nemet vb. gelir.

Macar asıllı Doğubilimci, Türkolog, seyyah Arminius (Armin) Vambery’ye göre; Türk kelimesinin kökeni töre-türe-türü-türük-türk biçiminde gelişmiş olup türeyen, töresi ve nizamı olan anlamını taşımaktadır. Günümüz Türkçesinde töre örf ve anane demektir. Yazılı hukukun henüz söz konusu olmadığı eski zamanlarda hukukun kaynağı “töre” (“türe”) olmuştur. Hukuk sözcüğünün Uygur Türkçesindeki karşılığı ise “tüzük”tü. “z” ve “r” harflerinin yer değiştirme özelliğiyle “türük” haline gelmiş olduğu tahmin edilmektedir.

Türk kaynaklarında “Türk” ilk defa Orhun yazıtları’nda karşımıza çıkmaktadır. 552 tarihinde kurulan, 6.- 8. yy’da hüküm süren Göktürklerin Orhun kitabelerinde “Türk” daha çok “Türük” şeklinde gösterilmektedir. Buna göre Türk adı “Türük”ten zamanla kısaltılarak “türk” biçimine girmiş olduğu anlaşılmaktadır.

Türk tarihçisi ve akademisyeni İbrahim Kafesoğlu’na göre; Türk adı özel isim olarak Altaylı kavimlerle ilgili olarak 420 tarihli bir Pers metninde, 515’te Hunlarla birlikte Türk- Hun devleti olarak (Güçlü Hun), Çin’de Chou Sülalesi Yıllığında (557-579), Bizans tarihçisi Agathias’ın eserinde, cahiliye dönemi Arap şairlerinden Nabiga’t-uz-Zubyani’nin divanında, XII.yy’a ait Rus kroniğinde geçmiş.

Türkolog Prof. Efrasiyap Gemalmaz’a göre; Türk adı M.Ö. 1328 yılında Çincede “Tu-Kiu” şeklinde geçmiş, ancak, bugünkü söyleyişe en yakın olan şekliyle Roma’lı Pompeius Meala M.Ö. 1. yy’da Azak Denizinin kuzeyinde yaşayan halktan söz ederken “Turcae” demiş, Türk “tür+ök” sözlerinin birleşiminden meydana gelmiş ve “Tanrıya ve evrene bağlı insan topluluğu” anlamında kullanılmış.

Bazı araştımacılar Türk adının ilk defa MÖ. XIV. yy’da “Tik” veya “Tikler” biçiminde kullanıldığından bahsetmektedir. Tarihçi Heredotos’un Doğu kavimleri arasında andığı “Targitab”ların, İskit topraklarında tarih sahnesine çıkan “Tyrkae”lerin, Tevratta adı geçen “Togarma”ların, eski Hint kaynaklarında yer alan “Turukha”ların veya “Thrak”ların,  Çin kaynaklarında geçen “Tik” veya “Di”lerin Türk olduğunu savunan görüşler vardır.

Turukkiler

Şimdiki Irak–Suriye sınırı yakınında Fırat çayının batı yakasında Tel-le-Hariri’de Fransız bilginlerinin yürüttüğü kazıda eski Mari şehrine ait çivi yazısı ile yazılmış tabletler – kil levhalar bulundu.  Tabletlerin MÖ. 1870-1740 yılları arasında yazılmış olduğu tahmin edilmekte. Tablet metinleri yirmi yıl sonra 1950 yılından başlayarak, Georgies Dossin tarafından Louvre Müzesi haberlerinde seriler halinde yayımlandı. Yirmiden fazla metinde “turukku” şeklinde okunmuş boy adı vardı. İlk defa bu adın Türklerle ilgili olduğunu söyleyen Hamit Zübeyir Koşay iki tablette turukku sözü olan satırı 1982 yılında Bükreş’te yayımlanan bir ilmî bültende bastırmıştır. 1989 yılında Sadi Bayram turukku sözü olan daha 11 tablet olduğunu kaydetmiştir. Azerbaycan tarihçilerinden Z. Yampolski, Yusif Yusifov, S. Əlyarov  Asur metinlerindeki turukku veya turukki boyunu Türk saymış ve bu adın çeşitli zamanlarda ve çeşitli dilli yazılarda türük//török//turuk//türki şeklinde kullanıldığını kaydetmişler. Yine Azerbaycanlı tarihçilere göre bu Türk boyları  3-4 bin yıl önce çeşitli kollara ayrılmış, bir kolu Türkistan tarafına göçmüş Büyük Göktürk İmparatorluğunu kurmuş, diğer kolu ise günümüz Güney Azerbaycanındaki Urmu gölü havzasında kalmıştır. Mari belgelerinde turukku olarak adı geçenler günümüz Güney Azerbaycan’ında ve Doğu Anadolu’da  yaşayan kavimlerdir.

Ancak en önemlisi Türk adının Nuh’un  oğlu Yasef’in oğlu Türk’ten geldiğidir. Bu konu bir başka yazımızda ayrıntılı olarak araştırılmıştır. OKUMAK İÇİN LÜTFEN TIKLAYIN.

Bülent Pakman. Temmuz 2014. İzin alınmadan, aktif link verilmeden yayımlamaz, alıntı yapılamaz.

Bülent Pakman kimdir?