Nahçıvan’da Nuh Tufanı

Nuh Tufanı ve Nuh’un gemisi ile ilgili dizimizde Nahçıvan’dan bahsetmeden geçemezdik. Zira Nuh Tufanın Nahçıvan’da geçtiği, Nahçıvan’daki coğrafik yer adlarının Nuh Peygamber tarafından konulduğu, Nahçıvan kelimesinin “Nuh çıhan” la alakalı olduğu, söyleniyor. Rivayete göre Nuh çıkan Nahçıvan’ın en kadim adı

Nahçıvan’da Nevruz sözünün Nuhruz varyantına da rastlanır. Eski yerli sakinler (yerli halk) Nuhruz Nuh Peygamberle onun rızkını verdiği yeni günle arasında bağlantı kurmuşlardır. Nuh’un, tufandan kurtulup karaya çıktığı ve yeni bir hayata kavuştuğu Yeni yıl günü, Nuh’la beraber olanların yeni günü denilmiştir. Nuh’un, Nahçıvan’la olan bağlantısını tasdik eden bazı gerçekler de vardır.İlk önce Nahçıvan sözünün manasına bakmak gerekir. Bu söz üç terkipten ibarettir: Nuh / çı / van. Sözün kökü olan Nah, Nax, Nuh-Peygamber adıdır. Çı, söz düzenleyici,şekillendiricidir. Nuhcu, Nuh taifesinden olan demektir. “van” ise yer, mekân bildiren şekillendiricidir. Nahçıvan ise tamamıyla Nuhçuların (Nuh’la beraber bulunanların) meskûn olduğu yerdir, Nuh’un, Nuhçuların vatanı demektir. Sonuçta Nuhçıvan sözü Nahçıvan şekline dönüşmüştür.

Nahçıvanlıların inanışına göre Nuh’un gemisi Haça Dağı’na oturmuş. Düz bir araziden yükselen ve üzerinde derin bir yarık bulunan bu dağ, heybetli görüntüsüyle tüm Nahçıvan’dan görünüyor. Rivayete göre geminin altı ilk olarak suyun altında  bir kayaya sürtünerek geçmiş. Hz. Nuh demiş ki “ne ağır dağdır”. Dağın adı Ağırdağ (Ağrı dağı) kalmış.  Ondan sonra yarıklı bir kaya parçasının da üzerinde geçmiş. Nuh yanındakilere demiş ki “inanın ki dağdır”. Buraya önce İnandağı denmiş sonradan İlandağı olmuş. Sular çekildikten sonra bu dağa şekline bakılarak Haça dağı adı verilmiş. Haça Azerbaycan Türkçesinde çatal demek. Bir başka rivayete göre dağ yarılıp Nuh’un gemisine yol vermiş.  Gemi daha sonra bir kara parçasının üzerinden geçmiş. Hz. Nuh bu dağ ötekinden daha kem (aşağı) demiş. Araz havzasında olan bu dağa yörenin halkı Nuh’tan hatıra “Kem ki- Kemçi” adını vermiş. En sonunda oturduğu kara parçası Ordubat arazisindeki Nesir dağının Gapıcık zirvesine yerleşen Gemikaya olmuş. Geminin kalıntılarının buradaki ayı çukuru denilen yerde olduğuna inanılmaktadır. Nesir dağının en yüksek zirvesi olan Gapıcık deniz seviyesinden 3904-3017 metre yüksekliktedir. Bu zirveye Gapıcık adı tesadüfî olarak verilmemiştir. Özellikle bu kapı Nuh’un, tufandan kurtulup dünyaya açtığı “dünya kapısı”dır

Bölge, Sümer menşeli Gılgamış efsanesine göre çok eskiden dünyayı kaplayan sular coğrafyasıdır. Gılgamış’ta “Aç Dağı” adı geçer. 1968 ve 1990 yıllarında Gemikaya’da büyük bir araştırma yapan arkeolog Prof. Dr. Veli Eliyev, Gemikaya’da mevcut olan çok eski yerleşim sahalarındaki abide mezarları, ibadethaneleri, kaya üstü  tasvirleri çok mükemmel bir şekilde kayıt altına almıştır.  Ayrıca Prof. Dr. Oktay Belli’nin Nahçıvan’da yapmış olduğu araştırmalar göstermiştir ki Nahçıvan, tunç devri medeniyetine mensuptur.   Eliyev’in tespitine göre Gemikaya ve mücavir alan arazileri bundan yetmiş bin ila yüz bin yıl önce (İlkçağ, Ortaçağ ve Yeniçağ) avlanmak için çok müsait imiş.  1997 yılında İstanbul Üniversitesi, Avrasya Arkeolojisi Projesi kapsamında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti topraklarında yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarının başkanlığını Prof.Dr.Oktay Belli, Nahçıvan Bilimler Akademisinden Doç. Dr.  Veli Bahşeliyev ve beraberindekiler yürütmüştü.  Bu çalışmanın sınırları gayet genişti.  Bu çalışma ile Urartu gömütlükleri, Bronz ve diğer değerli metallerden yapılmış eşya takı ve silahlar bulunmasına karşı erken demir çağına ait takı ve eşyalar da bulunmuştur.

Gemikaya’daki kaya üstü resimlere aslında dünyanın çeşitli coğrafyalarında rastlanmaktadır.  Bu çok eski sanat örneklerine Sibirya’da, Altay’da, Ural’da, Anadolu’da, Güney Azerbaycan’da ve birçok değişik ülkelerde rastlanmaktadır. Nahçıvan Tunç Devrinde ziraat ve hayvancılıkla uğraşmıştır.  Ayrıca bu halkın dünya ve ahret ile ilgili duygu ve düşüncelerinin izleri de bu resimlere sinmiştir.  Mesela araba resimleri, yöre insanının nakliyat ve ulaşımdaki durumunu gösterir.  Kilden yapılmış boyalı kap-kaçak parçacıklarının Nebi yurdu çevresindeki kalıntıları Kür-Aras medeniyetinin üstün seviyesini bize açıkça göstermektedir.  Ayrıca sanat ve sanatkârlıktaki seviyelerinin üstünlüğünü de belirtmektedir.  Gemikaya tasvirlerinde güneşin de kutsiyeti açıkça işlenmiştir.  Güneş mitinin mitolojideki yeri Gemikaya’da da aynı sırrını korumaktadır.  Gemikaya tasvirlerinde yıldız ve ayın da ışık kaynağı oluşlarından dolayı kutsiyetleri taşlara kazınmıştır.  Gemikaya tasvirlerinde sıra takımyıldızların işlenmesi Nahçıvan müneccimlerinin dikkatini çekmiştir.  Kısacası kozmik alemle ilgi kurulmuş olması bugünkü modern astronominin başlangıcı da sayılabilir.  Gemikaya’daki bazı işaretlerin eski Orhun Yeni-Sey Türk Alfabesindeki işaretlere çok benzemektedir.  Gemikaya’daki kaya üstü tasvirleri piktografik metinleri eski Nahçıvanlıların dini ideoloji görüşlerinin özellikle kâinat hakkındaki tasavvurlarının kâhinler tarafından ifadeleşen görüşleri çok açık ve belirgindir.  İşte Gemikaya bu yönden de üstünlüğünü korumaktadır.

Nahçıvan’da Nuhdaban adlı eski bir kent harabeleri, Nehecir (eski adı Nuhacir olabilir) adlı bir dağ ve köy var. 16. yüzyılda yaşamış Arap seyyah El Eşrefi’ye göre Nuh’un gemisi ve kabri Nahçıvan’da dır.

Nuh peygamberin Nahçıvan’da türbesi var. Türbe, şehrin en eski kalesi olan ve “Köhne kala” diye isimlendirilen yerde. Türbenin duvarlarında Nuh Tufanı hakkında Kuran’dan alıntılar ve Haça Dağı’nda bulunanların fotoğrafları sergileniyor. Türbe Nahçıvan Başbakanı Vasıf Talibov tarafından restore ettirilmiş.  Meşhur ressam Behruz Kenkerli Nuh’un, Nahçıvan’daki mezarının yağlı boya ile tablosunu yapmış. Tablo Nahçıvan Tarih Müzesi’nde saklanmaktadır.

1836 yılında Nahçıvan’a gelen bazı Rus âlimleri Nuh’un mezarının Nahçıvan’ın kuzey tarafında bulunduğunu yazmışlar.

Nahçıvan’da yaşayan Azerbaycan Türkleri ve onların ecdatlarının beş bin yıldan fazla bir süredir bu coğrafyanın en kadim sahipleri olduğu anlaşılmaktadır.

Kaynaklar:

Nuh Peygamber’in türbesi-5. Özkan Altıntaş. Türkiye Turizm  11.6.2015. http://www.turkiyeturizm.com/news_print.php?id=27886

Mifoloji baxımdan Ağrı Dağı və Gəmiqaya. TURGUT ÖCAL. Iğdır Üniversitesi Türk Dili Emekli Öğretim Görevlisi http://www.qedim.nakhchivan.az/index.php?option=com_content&view=article&id=104:turgut-oecal-mifoloji-baxmdan-ar-da-v-gmiqaya&catid=44:simpozium-mqallr&Itemid=80

Nahçivan’da Nevruz Geleneklerinin Dünü Ve Bugünü. Asker Kadimov.Doç. Dr., Nahçıvan Devlet Üniversitesi Edebiyat Bölümü Öğretim Üyesi, Türkiye Türkçesine Aktaran: Mustafa Kalkan. Niğde Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Tarih Bölümü Öğretim Görevlisi. https://www.academia.edu/9887901/Azerbaycanda_Nevruz_II

Bülent Pakman. Haziran 2015. İzin alınmadan ve aktif link verilmeden alıntılanamaz, yayımlanamaz.

Bülent Pakman kimdir https://bpakman.wordpress.com/pakman/