Balaban – Azerbaycan’ın Milli Müzik Aleti

Balaban nedir? Azerbaycan Türkçesinde “bala” küçük, “ban” horoz sesi, böylece literal olarak balaban küçük horoz sesi anlamına geliyor. Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin bir çoğunda kullanılan nefesli çalgılar grubuna ait bir çalgıdır. 9-10 adet ses perdeli olanları Azerbaycan ve Türkistan’da kullanılmaktadır. Gürgen, ceviz, erik ve benzeri sert ağaçlardan yapılanları varsa da en makbulü kayısı ağacından yapılanıdır.

Bir gövde ve ağız tarafına takılan ses çıkarıcı yassı kamış ağızlıktan ibaret olan Balaban, 280-300 milimetre uzunluğunda ve 20-22 milimetre çapındadır. Sesi mat ve hafiftir, sesi zayıf olduğu için daha çok kapalı mekanlarda ve oda toplantılarında çalınmaktadır. Kamış üzerindeki kıskaç sayesinde ses inceltilip kalınlaştırılabilmektedir. Özel bir yöntemle yassılaştırılan kamış, kıskaç ve gövdeden meydana gelir. Kıskacın kamış üzerinde aşağı veya yukarı doğru itilmesiyle yaklaşık bir perdelik ses değişimi yapılabilmekte ve özelliği ile çalgı gruplarına hemen uyum sağlayabilmektedir. Azeri sanatçı Hüseynkulu Sarabski’ye göre avcılar balaban çalarak bıldırcınları çekerlermiş.

800px-Balaban_AzerbaijaniBalaban gövdesindeki ön tarafta 8-9 arka tarafta 1 adet deliklerin adları:
İşlevsel olanlar: baş perde, şah perdesi, açık perde, ayak perde, arka taraf – arka perde
Ses tonuna ait olanlar: segah perdesi 1, segah perdesi 2, mahur perdesi
Akustik olan: alttaki – denge perdesi

Dede Korkut destanında Balaban ismine rastlamak mümkündür. Etkileyici sesi sayesinde Azerbaycan’a komşu halkların (Gürcistan, Dağıstan ve Ermenistan) müziğinde de geniş çapta kullanılmaya baslanmıştır. Ermenistan’da balabana duduk denmektedir.

Balabanın da konu edildiği Azerbaycan’da yazılan bazı kitaplar:
1. “Musiki lügatı”. Efrasiyab Bedelbeyli. Bakü “Elm matbaası” 1969.
2. “Azerbaycan halk çalgı aletleri orkestrası için orkestralaştırma”. Süleyman Aleskerov S. Abdullayeva. Azerbaycan Neft ve Kimya Enstitüsü matbaası. 1977.
3. “Azerbaycan Halk musikisinin esasları”. Üzeyir Hacıbeyli. Bakü Azerbaycan Devlet Matbaası. 1962.
4. “Azerbaycan Halk Müsikiçileri”. Firudin Şuşinskiy. Azerbaycan Devlet Matbaası. 1970.
Bunların bir kısmı Rus dilinde yazılmıştır.

BÜLENT PAKMAN. Bakü 2013. İzinsiz ve aktif link verilmeden alıntı yapılamaz.

Yazının devamı için tıklayın: Alihan Samedov – Azerbaycanın Balaban Üstadı

Azerbaycan Müziği, Azeri şarkıları, Azeri müziği – Azerbaycan Mahnıları ile ilgili sayfalarımız:

AZERBAYCAN GÜNLÜKLERİ:

Türk vatandaşlarına Bakü’ye gelmeden önce yardım için şahsi görüşler yanında bazı bölümleri kaynakları verilmiş yorumlu-yorumsuz alıntılarla derlenmiştir. Tenkidi (eleştirel) ya da başka hiç bir amacı yoktur. Burada yazılan herşeyin doğru ve aktüel olduğu düşünülmemelidir. Azerbaycan’ın yaşamakta olduğu hızlı gelişim sonucu çok şeyin değişmekte, güncelliğini yitirmekte olduğu da göz önüne alınmalıdır.  Kelimelerin çoklu anlamlarında ve ifadelerde tam bilgi sahibi olunmadan değerlendirmeler yapılması da yanlış anlamalara sebep olabilir.

Azerbaycan coğrafyası ve Azerbaycan Türkleri aşağıdaki günlüklerde anlatılmaktadır. Okumak için lütfen tıklayın:

Parçalanan Azerbaycan

Kuzey Azerbaycan

 

Yorum bırakın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.