Teravih namazı var mı yok mu?

Teravih, ‘tervîha’ kelimesinin çoğuludur. Tervîha ‘istirahat etmek’, ‘dinlenmek’, ‘huzur duymak’, ‘sevinmek’ ve ‘bir işi kolaylaştırmak için nöbetleşe yapmak’ gibi anlamlara gelir. Teravih namazı Ramazan ayında yatsı namazının son sünnetinden sonra kılındığı ve her dört rekâtından sonra biraz istirahat edildiği için bu adı almıştır.

“Gecenin bir bölümünde sana özel bir nafile olarak teheccüde kalk ….Ve minel leyli fe tehecced bihî nâfileten lek(leke)…” (İsra 79)

Nafile, ilave, fazladan demektir. İslam örfünde nafile namazlar, farz ve sünnet olan namazların dışında kalan namazlardır.

Ayette geçen “Teheccüd” bazı meallerde tercüme edilmemiş, bazılarında ise namaz kılmak, Kur’an okuyarak namaz kılmak, Kur’an ile meşgul olmak, Kur’an okumak, teheccüd namazı kılmak, gece namazı kılmak, meditasyonda bulunmak v.b. olarak anlamlandırılmıştır.

“Doğrusu gece kalkışı, etki bakımından daha kuvvetli, okumak bakımından daha sağlamdır. İnne nâşietel leyli hiye eşeddu vat’en ve akvemu kîlâ(kîlen).” (Muzemmil 6)

Kur’an gece uyuduktan sonra uyanarak namaz kılmayı teşvik eder, ancak emretmez. Böyle bir namaz gece yarısından sonra uykudan uyanıp kılınacağına göre sadece evde kılınabilen bir namaz olabilir ve de İsra 79 ayetiyle sadece Hz. Muhammed’e farz kılınmıştır. Hz. Peygamber  her gün bu nafile namazı evinde kılardı. Buharî’de geçen bir rivayetten anlaşılmaktadır ki Hz. Peygamberin geceleri kıldığı bu namaz Hz. Ayşe’ye göre ister Ramazan’da ister Ramazan dışında olsun 11 rekatı geçmezdi.

Hz. Peygamber Medine’deyken Ramazan’ın son on gününde “itikâfta” bulunurdu yani gece gündüz cami yakınında hasırdan yapılmış bir kulübeye/odacığa, kimine göre camide hasırla kapatılmış bir yere kapanır inzivaya çekilir, meditasyon yapardı. Bir gece Hz. Peygamberin o bölümde namaz kıldığı dışarıdan görüldü, Hz. Ayşe’ye göre ise (Müslim, Salatü’l-müsafirin 178) Allah’ın elçisi o gece kulübeden çıkıp mescitte nafile namaz kıldı. Birçok kimse de onu görerek namaz kıldı. Sabah olunca Ashab (Peygambere îmân edenler) “Allah’ın elçisi geceleyin mescitte namaz kıldı” diye konuştular. Ertesi gece Allah’ın elçisi yine aynı şey oldu ve katılanların sayısı arttı. Üçüncü veya dördüncü gece halk yine toplandı. Öyle ki mescid, insanları alamayacak hâle gelmişti. Ancak Peygamberimiz o gece yanlarına çıkmadı. Sabah olunca şunları söyledi: ““Sizde cemaatle bu namazı kılmak hususunda devamlı bir arzu ve iştiyak (güçlü istek) görüyorum. Fakat böyle cemaat halinde bu ibadete devam ederken farz kılınmasından ve bu sebeple de güç yetirememenizden korkarım. Ey İnsanlar! Bu namazı evinizde kılınız. Farz namazlardan başka sünnet ve nafile namazları kişinin evinde kılması daha faziletlidir.” (Buhâri, Ezan 81)”. Bu olay Ramazanda meydana gelmişti. Hz. Peygamberin bu namazın camide kılınmasını yasakladığı söylentisi de var.

Bu namazların kaç rekât kılındığı belli değildir. Hz. Peygamberin geceleri sürekli kıldığı 11 rekâttan üç rekâtı vitir (Vitir: yatsı namazlarının arkasından kılınan üç rekat, rekatı tek sayılı namazlar) olduğu için geriye kalan sekiz rekâtı kendi kendine kılarken Ashab ona uyarak kılmış olmalı denilmekte. Bazılarının ‘teravih sekiz rekâttır’ demeleri bu nedenledir. Fakat rekat sayısı kesin belirlenmiş değildir.

Hadislere göre Hz. Peygamber vefat edinceye kadar bir daha Ashaba Ramazan gecelerinde veya diğer gecelerde herhangi bir nafile namaz kıldırmamış, Ashab da onu görerek böyle bir namaz kılmamıştır. Hatta Hz. Peygamber nafile namazların camide kılınmasını yasaklamış ve gidin evinizde kılın demiştir. Çünkü camiye sokulanın bidat (sonradan çıkarılan şey) ve farz haline geleceğini biliyordu. Nitekim teravih namazı da ilerde aynen böyle olmuştur. Böyle olmakla kalmamış, Müslim, Ebu Davud ve Tirmizi’de geçen bir rivayette Hz. Peygamberin, Ramazanda kılınacak nafile için “Kim iman ederek ve sevabını yalnızca Allah’tan bekleyerek Ramazan ayını ibadetle geçirirse onun geçmiş günahları affolunur.” dediği öne sürülerek “Ramazan  süresince kılınacak teravih bütün günahlarınızı affettirir” diye insanlar yanlış yönlendirilmiştir.

Hz. Peygamber’in sağlığında, Hz. Ebu Bekr’in halifelik döneminde ve Hz. Ömer’in ilk yıllarında “cemaatle” teravih namazı kılınmamıştır.

Abdurrahman bin Abdulkâri anlatıyor: Ramazan’da Ömer bin el-Hattab ile beraber Mescide geldim. İnsanlar öbek öbek, kimi kendi başına namaz kılıyor, kimi de arkasındaki cemaate namaz kıldırıyordu. Ömer dedi ki, bunları, güzel Kur’an okuyan birinin arkasında toplasak iyi olacak. Sonra Übeyy bin Ka’b’ın arkasında topladı. Bir başka gece yine Ömer ile beraber çıktım, insanlar imamlarının arkasında namaz kılıyorlardı. Ömer dedi ki, “Bu ne güzel bid’at  oldu (ni’me’l-bid’atühâzihi)”. Ancak, “Namazlarını gecenin sonuna tehir edip de şimdi uyuyanlar, şu anda namaz kılanlardan daha fazla sevap elde etmektedirler” sözünü de ilave etti. Hz. Ömer, uyuyup uyandıktan sonra namaz kılanları kast ediyordu. 

Buna göre Hz. Ömer cemaatle teravih namazı kılmamış. Onun camide böyle bir namaz kıldığına başka bir rivayet de yoktur. Camide teravih kılanları eleştirmiş ve eskiden beri insanların gece uykularından kalkıp kılmakta olduğu namazın daha hayırlı olduğuna, çünkü onların bid’at yapmadığına işaret etmiş.

Teravih Hz. Ömer’den sonra yavaş yavaş oluşmaya başlamıştır.

Herşeyin doğrusu araştırılmalıdır

Teravihin sünnet-i müekkede yani Hz. Peygamberin kıldığı ve terk etmediği biz namaz olduğu iddia ediliyor. “Resullulah teravih namazı kılmıştır” diye birşey yok. Ne bugünkü şekliyle kılmış ne de cemaatle. Ondan sonra da Hz. Ebubekir, Hz. Ömer de bir kere bile teravih namazı kılmamışlar.

Tartışmalar üzerine Diyanet İşleri Başkanlığı, Prof. Abdülaziz Bayındır’ın kullandığı tabirle “dini bir konuda ilim gücü yerine devlet gücüne dayanarak insanların üstünde baskı kurmaya çalışan bir kurum ve kuruluş” gibi hareket ederek, 2011 yılının Ağustos ayında teravihin bir gelenek olduğunu açıklamak zorunluluğunu hissetmiştir. Halbuki Kur’an icabında geleneğin sorgulanmasını istemektedir:

“Onlara, Allah’ın indirdiğine ve resule gelin dendiğinde şöyle derler: ‘Atalarımızda gördüğümüz bize yeter.’ Peki, ataları hiçbir şey bilmiyor, doğru yolu bulamıyor idiyseler de mi?” (Mâide 104)

“Efendim ne var, ibadettir, namaz kılmanın ne mahzuru var” diyenler de olmuştur. Evinde sevap için namaz kılmanın önü açıktır, isteyen istediği kadar namaz kılar, hatta camide de farz dışında namaz kılar, fakat her namazı “cemaatle kılınmak üzere” camiye sokamaz. Teravih de dine böyle sokulmuş, farz haline getirilmiş, üstüne üstlük Ramazan boyunca kılınırsa bütün günahları affettirir uydurmasıyla. Böylece toplumda teravih, farz namazların önüne geçmiş ve camiye, yalnız Ramazanda teravih için gelen bir nesil oluşmuştur. 

Günün bütün namazları 20 rekatı bulmuyorken teravih, ilaveten, 20 rekat gibi bir çok önemli yükümlülük getirmiştir. Kimi imamların teravihi bu yüzden hızlı kıldırdığı olmuştur. Böyle bir namaz Kur’an ayetine göre farz değildir, Ramazan ayına mahsus da değildir. İsteyenin yılın istediği bir gecesinde, isterse her gece ve hatta gündüzleri de “evinde” kılacağı “fazladan” namazlardan biridir.

Kaynaklar:

Teravih namazı. Dr. Yahya Şenol. Süleymaniye Vakfı. 10 Kasım 2009.  http://www.suleymaniyevakfi.org/ramazan-ve-oruc/teravih-namazi.html

Teravih namazı var mı yok mu? Doç. Dr. Mustafa Karataş. Yeryüzü Haber. 11 Ağustos 2011. http://www.yeryuzuhaber.com/teravih-namazi-var-mi-yok-mu-haberi-21145.html

Yaşar Nuri Öztürk’e teravih namazı desteği. Aydınses. 14 Ağustos 2014 http://www.aydinses.com/yasar-nuri-ozturke-teravih-namazi-destegi-h27577.html

Bülent Pakman’ın Youtube kanalı videoları:

Teravih Namazı diye bir namaz var mı? https://www.youtube.com/watch?v=u155o1QwgrI

Teravih Namazı tartışması.   https://www.youtube.com/watch?v=4bIIeJdhHI0&feature=youtu.be

Teravih namazı konusunda insanları yanlış bilgilendirmeyin. https://www.youtube.com/watch?v=YhUb2wlnxNc&feature=youtu.be

Bülent Pakman. Haziran 2015.  İzin alınmadan ve aktif link verilmeden kıesmen ya da tamamen alıntılanamaz.

Bülent Pakman kimdir: https://bpakman.wordpress.com/pakman/