Kadın Kasiyerler

Suudi Arabistan’ın Kızıldeniz kenarındaki Cidde şehrindeki bazı süpermarketlerde kadın kasiyerler 2010 Ağustosundan itibaren istihdam edilmeye başlandı.

Hemen “ooo…Arabistan için oldukça büyük bir gelişme” diye düşünmeyin. Bu çalışma öyle pek bizim bildiğimiz türden değil. Kadın kasiyerin olduğu kasa paravanla çevrili oluyormuş. Dışına da “families only” “reserved for women and families” yani sadece kadınlar ve aileler için olduğunu yazmayı ihmal etmiyorlarmış. Böylece kadın müşterilerin erkek kasiyerle karşılaşması, göz göze gelmesi hatta para alıp verirken elle teması önlenmiş yani kadının namusu korunmuş oluyor. Ama bu kez de kadın müşterilerle birlikte olan erkeklerin kadın kasiyerlerle karşılaşma sorunu gündeme geliyor.

Bu örnek bana lokantalarda “family section” yani aile bölümlerindeki masalarının paravanla çevrilmesini hatırlattı. Madem öyle bu lokantalarda da kadın garsonlar servis yapsalar iyi olacak, zira erkek garson geliyor, paravanın dışından sesleniyor, paravandan yetişkin bir erkek ya da erkek çocuk çıkıyor, garsonun elindeki tepsiyi alıp paravan içerisinde masaya kendisi servis yapıyor.

Aslında Kralın kızların eğitimi ve onlara iş alanı yaratmak için iyi niyetli olduğu biliniyor. Ama kazın ayağı öyle değil. Ülkede gericilerin de bir yere kadar sözü geçiyor. Nitekim Şeyhülislam  ile  6 yardımcısı 1 Kasım 2010 da bir fetva yayınlayarak kadınların kasiyerlik yapmasını yasakladılar.  Nedeni de yukarıda açıkladığım aile içerisindeki namahrem erkeklerin kadın kasiyerle karşı karşıya gelmesi. Yani biz birşey biliyoruz da söylüyoruz.

Buna rağmen Marhaba süpermarket zinciri bu fetvaya uymayarak Çalışma Bakanlığından yazılı talimat gelmedikçe 25 kadın kasiyerin çalışmaya devam edeceklerini açıkladı. Bakanlık ise Yüksek Din Konseyi fetvasının henüz ellerine ulaşmadığını söylemiş.

Bu arada 2009 yılında Suudi kadınları arasındaki işsizlik oranı % 28.4 imiş. Kanımca böyle bir ülke için hiç de yüksek bir oran değil.

Söz konusu kadın kasiyerlik olayı henüz Cidde’den başka şehirlere bulaşmamış. Roshan Mall’daki Panda’da da tesettürlü 16 bayan kasiyer çalışmakta. Balad denilen şehir merkezindeki arap çarşısında bayanlara abaye (uzun kapalı siyah elbise) satan Om Amir gibi kamuya açık yerlerde çalışan kadınlara da tek tük rastlanıyor. Kuzey Cidde’de sadece kadınların girebildiği bazı mağazalarda da kadınlar çalışabiliyor.

Bu ilginç olaydan Gizem Mocan’ın bloğu sayesinde haberdar oldum (http://www.gizmocan.blogspot.com/) kendisine ve detaylarını anlatan dostum Bilgi Akıncı’ya çok teşekkürler.

Diğer kaynaklar:

http://www.thenational.ae/news/worldwide/middle-east/saudi-stores-defy-fatwa-banning-female-cashiers

http://www.a1saudiarabia.com/Debate-rages-over-Saudi-women-working-as-cashiers/

http://tribune.com.pk/story/73326/saudi-supermarkets-snub-fatwa-against-women-cashiers/

http://arabnews.com/saudiarabia/article106238.ece

http://www.alarabiya.net/articles/2010/08/24/117476.html

http://www.zeenews.com/news650708.html

Bülent Pakman, Bakü, Ocak 2011.